#043 Prehistoria 1. Od pierwszych narzędzi do pierwszego miasta

Anegdota o definicji matematyka została podana w nieznormalizowanej wersji, przez co wymagała dopowiedzenia o przechodniości. Poprawna definicja indukcyjna matematyka brzmi tak:
1. X (w tym wypadku Kurt Friedrich Gödel) jest matematykiem.
2. Matematykiem jest każdy kogo matematyk uznaje za matematyka.

Istnieje skończenie wiele wersji anegdoty, różniących się matematykiem z warunku początkowego, oczywiście.

super odcinek! brawo 😀

Och, jaki przyjemny, mądry, rozwijający odcinek, gdzie można posłuchać o tak nieoczywistych rzeczach. Dziękuję Znakomitej Gospodyni i Majorowi!

Stwierdzenie, że nagraliście kolejny znakomity odcinek będzie czystym truizmem, ale i tak to powiem – świetna, ciekawa i niezwykle merytoryczna audycja. Mam jednak jedno pytanie do Pana Witka – czy znana jest panu publikacja Yuvala Noaha Harariego – “Od zwierząt do bogów. Krótka historia ludzkości”, w której wysuwa interesujące koncepcje na temat pierwszych kroków w rozwoju kultury i cywilizacji ludzkiej, oraz przedstawia swój zaskakujący punkt widzenia na omawiane w Waszym podcaście kwestie. Pozwolę sobie przedstawić dwa cytaty i zapytać, co sądzicie o postawionych w nich tezach.

“Swego czasu uczeni ogłosili, że rewolucja agrarna była dla ludzkości ogromnym krokiem naprzód. (…) Opowieść tę należy włożyć między bajki. (…) Rewolucja agrarna z pewnością pomnożyła zasoby żywnościowe pozostające do dyspozycji człowieka, ale większa ilość żywności nie przekładała się na lepszą dietę czy dodatkowy czas wolny. Przyniosła raczej eksplozje demograficzne i rozpasane elity. Przeciętny rolnik pracował ciężej niż typowy zbieracz-łowca, a w nagrodę dostawał gorsze pożywienie. Rewolucja agrarna była największym oszustwem historii. Kto ponosi za to winę? Nie królowie, kapłani czy kupcy. Winowajcami było kilka gatunków roślin, jak pszenica, ryż czy ziemniaki. To owe rośliny udomowiły homo sapiens, a nie vice versa.”

“Neandertalczykom i archaicznym homo sapiens zapewne (…) z trudem przychodziło szeptanie po kątach – ciesząca się złą sławą umiejętność, która w istocie jest niezbędnym warunkiem zaistnienia współpracy dużej liczby osób. Nowe umiejętności językowe, jakie homo sapiens nabył mniej więcej przed 70 tysiącami lat, pozwalały mu na oddawanie się plotkom przez długie godziny. Dzięki wiarygodnym informacjom co do tego, komu można zaufać, skromne liczebnie grupy mogły się rozrastać, a homo sapiens zdołał wypracować ściślejsze i bardziej wyrafinowane rodzaje współpracy.

Teoria plotki może wydawać się żartem, ale znajduje potwierdzenie w licznych badaniach. Nawet dziś przeważająca część komunikacji międzyludzkiej – jak choćby e-maile, rozmowy telefoniczne czy artykuły prasowe – to plotka. Przychodzi nam ona tak naturalnie, że można odnieść wrażenie, że język wyewoluował właśnie w tym celu.”

Dość interesujące, prawda? W przypadku “teorii plotki” Harari nie jest wcale odosobniony – Robin Dunbar poświęca im niemal całą publikację zatytułowaną “Pchły, plotki a ewolucja języka. Dlaczego człowiek zaczął mówić?”. Obie książki gorąco polecam, jakkolwiek chciałbym dowiedzieć się, jak się na owe pomysły zapatruje sam Pan Witek.

Pozdrawiam gorąco i do usłyszenia!

@thetwilightarea – nie znam harariego, ale widzę że należy się zapoznać, bo cytaty smakowite. co do samych tez:
– nie mogę się zgodzić, że rewolucji agrarnej nie należy traktować jako rewolucji, bo nie przysporzyła wolnego czasu. oczywistym jest – sam cytat to mówi – że jej bezpośrednim wynikiem było zwiększenie produkcji żywności, a w konsekwencji eksplozja demograficzna i stratyfikacja społeczna. czy to jest źle? osobiście wydaje mi się, że twierdzenie iż zbieracz-łowca miał lepiej, bo był samodzielny i nie pracował zbyt ciężko, jest jakimś poszukiwaniem złotego wieku, idylli o której marzył już rousseau, ale w tzw. międzyczasie okazało się, że zycie wiejskie jest ciężką pracą. a skoro na wsi nie ma idylli, to hajda, szukamy dalej, idylliczne życie człowieka pierwotnego. nie, trudno mi traktować to serio.
– o mowie jako wynalazku ważniejszym nawet od ognia jakoś zapomnieliśmy: już mamy w planach kilka słów na ten temat na początku następnego odcinka (w ramach uzupełnień niejako). oczywiście, umiejętność komunikacji – w tym komunikacji na temat bliźnich – jest niezbędna, żeby w ogóle myśleć o człowieku w sensie homo sapiens: tu i ówdzie pojawia się nawet określenie “człowiek behawioralnie nowoczesny”, w odróżnieniu od homosapiensa nowoczesnego fizjologicznie. cezurą tej behawioralnej nowoczesności byłby właśnie “wynalazek” mowy. dunbar i jego liczba są tu, oczywiście, jak najbardziej na miejscu.

@paweł – well, nie będę bronił używania (albo i nadużywania) wulgaryzmów, wymówki w rodzaju “z pieśni slowa nie wyrzucisz”, “wychowała mnie ulica” są, no cóż, cienkimi wymówkami. tak po prostu mówię, co oczywiście może razić i w szczególności słabo pasuje do odcinka, na którym być może skorzystaliby młodsi. nie mogę ani przeprosić, ani obiecać że to ulegnie zmianie.
uwaga na temat gry o sumie zerowej jest jak najbardziej słuszna: to był nietrafiony skrót myślowy, tym bardziej płaski, że zielone przykłady życia rosnącego sobie “za darmo”, bez zjadania innych, są przecież wszędzie dookoła.

Prosi się o 2 wersje odcinków, dla młodzieży młodszej (pocięte, bez @#$%^&) i wersja pełna 😉

A, i jeszcze głupie pytanie: czemu wykopaliska są wykopaliskami? To znaczy, dobra, rozumiem że jak coś leży na wierzchu to się łatwiej psuje i rozpada – dlatego jak coś zostało zasypane to lepsza szansa że przetrwa. Co nie zmienia faktu że z pewnego punktu widzenia to trochę jest dziwne – że “tu była wioska” oznacza “10 metrów w dół”.

cały czas wychodzi coś nowego, co możnaby dodać do odcinka – na przykład dopiero co dowiedziałem się, że jakieś sześć do dziesięciu tysięcy lat temu w okolicach Morza Czarnego żył wspólny przodek _wszystkich_ niebieskookich ludzi.

https://www.sciencedaily.com/releases/2008/01/080130170343.htm
http://news.ku.dk/all_news/2008/blue-eyes/

@prisoner zero: ekstra, nie udało mi się znaleźć polskiej nazwy, najwyraźniej szukałem w jakiś daremny sposób. podziel się wytłumaczeniem, wrzucimy na górę pod odcinek.
ogólnie super, ktoś wie więcej! mam nadzieję, że będziesz komentować także kolejne odcinki. 🙂

I jeszcze @Jakub Turski @majorwitek @wykopaliska dodam, że najczęściej sytuacja “tu była wioska” oznacza “pod warstwą gleby ornej są pozostałości tego, co kiedyś ludkowie głębiej wkopali w ziemię”. Czyli ślady po słupach tworzących konstrukcję domu (sama chałupa dawno temu się rozpadła), spągi jam zasobowych etc. Tak to mniej więcej wygląda po usunięciu humusu: http://froa.pl/files/image/galeria/b17-Boratyn-1249.jpg. Sytuacja, ze coś jest 10 m pod ziemią, zdarza się stosunkowo rzadko.

Skoro mowa o Gobekli Tepe, warto wspomnieć również o współczesnej jej osadzie Tell-Qaramel w Syrii. To jest naprawdę odpał: osada założona długo przed wynalezieniem ceramiki, zamieszkała przez łowców-zbieraczy. 50 okrągłych domów, teren podzielony na pięć dzielnic, każda dla innego rodu. Jerycho może się schować ze swoją wieżą, w Tell Qaramel była nie jedna, nie dwie, ale pięć kamiennych wież, po jednej dla każdej dzielnicy. I to wszystko przynajmniej 2000 lat przed powstaniem Jerycha. Warto wspomnieć, że wykopaliska prowadzi tam ekipa polsko-syryjska, pod kierownictwem prof. Mazurowskiego.

https://archeowiesci.pl/2011/03/12/tell-qaramel-niezwykla-osada-najstarszych-wiez/
http://www.national-geographic.pl/historia/qaramel-najstarsze-miasto-swiata
tak na szybko

tymczasem na jutubie pod innym odcinkiem ktoś zadał pytanie:

“Człowiek jako człowiek pojawił się na ziemi około 100 tys. lat temu, tak ? Liczba Istot rodzaju ludzkiego na świecie była można rzec mała i rosła przez tysiąclecia aż do dziś i wynosi ponad 7,5 mld. A oto pytanie :). Kiedy było ludzi niewiele, to nasza planeta ważyła mniej niż obecnie ?”

i to jest znakomite pytanie, ale – jak myślę – z innego powodu niż pytający sądzi.
mianowicie kiedy ludzi było mniej, ziemia była _cięższa_: jeśli założyć te sto tysięcy lat cezury, to była cięższa o jakieś pięć miliardów ton.

czemu? otóż ziemia traci co roku około 95 tysięcy ton lekkich gazów – wodoru i helu. ta utrata masy jest odrobinę rekompensowana poprzez pył kosmiczny, który spada nam na planetę: mniej więcej 40 tysięcy ton rocznie. summa summarum, rocznie tracimy (znaczy planeta traci) około 50 tysięcy ton masy.

liczba mieszkańców planety nie wpływa na jej masę – ponieważ wszyscy jesteśmy zbudowani z materii, która na planecie już była. 🙂

Bardzo przyjemnie się słucha, z wyjątkiem momentów gdy Panu brakuje słów i zastępuje je wulgaryzmami. Momentalnie poziom spada do rynsztoka i moje zaufanie do fachowości prelegenta ulatuje. Pani zwrot – “Mów jak do sześciolatka” rozciągnąłbym też na słownictwo.
Przyznawanie się do błędów i niewiedzy nie uważam za wadę szczególnie po podaniu zgodnej wersji.