• Start
  • keyboard_arrow_right podkast
  • keyboard_arrow_right
  • keyboard_arrow_right#046 Prehistoria 2. Od pierwszego miasta do pierwszego cudu świata
play_arrow

podkast

#046 Prehistoria 2. Od pierwszego miasta do pierwszego cudu świata

kya 2017-08-14 19


Tło
share close

Historia, jakiej nie uczą w szkole, część druga. Tej nocy wyjeżdżamy z pierwszych miast w kierunku pierwszego poważnego państwa, a na horyzoncie mryga pierwszy cud świata.

Kilka ciekawostek uzupełniających poprzedni odcinek:

  • ok. 60 tys. lat temu wynajdujemy mowę i tzw. człowieka behawioralnie współczesnego (użyte w audycji słowo pangea to pierwszy kontynent, który rozlazł się na kilka w wyniku ruchów tektonicznych);
  • 12 tys. lat p.n.e.: dwie ważne migracje przez most Beringa, odkrycie Ameryki i co z tego wynika dla koni;
  • 8,5 tys. lat p.n.e. wykopujemy studnię;
  • 8 tys. lat p.n.e. pijemy pierwsze wino na pierwszej wieży;
  • 7 tys. lat p.n.e. zaczynamy uprawiać stomatologię;
  •  6,5 tys. lat p.n.e. tonie Doggerland i wyłaniają się Wyspy Brytyjskie (plus krótka dygresja na Skandynawię);
  • 5,6 tys. lat p.n.e. zjadamy ostatniego konia w Ameryce Północnej;
  • 5,5 tys. lat p.n.e. ostatecznie na pewno wynajdujemy żeglarstwo (w Kuwejcie).

Definitywnie rozstrzygamy nieustający konkurs na pierwsze miasto na korzyść Uruk (a nie Ur, które okazało się kilkaset lat młodsze).

Pierwsza cywilizacja z bliska: Sumerowie

4 tys. lat p.n.e. — powody impulsu urbanizacyjnego (słowo-klucz: subpluwiał neolityczny, “5,9 kiloyear event”). Zaglądamy też do Europy — migracja ludów i po czym ją poznać.

Czego nadal nie wiadomo o cywilizacji Sumerów? Grzebiemy w koszyczku wynalazków od boga Enki z okazji wizyty w mieście Eridu.

Więcej czasu w Sumerii! (To zdanie będzie śmieszniejsze po wysłuchaniu audycji). Pierwsze sposoby liczenia oraz turlane pieczątki. Protopismo (3,3 tys. lat p.n.e.). Pierwsze istniejące miasto, które trwa do dzisiaj – Byblos.

Próbujemy osadzić cywilizację sumeryjską w kontekście geografii i czasu, więc rozglądamy się też w innych miejscach na świecie, a zwłaszcza w okolicach Żółtej Rzeki oraz Indusu.

Dygresja: świrologiczne koncepcje na temat boga Enki.

Pierwsze koło nie służyło do transportu. Skąd wzięły się systemy nawadniające? Pierwszy dzień stworzenia (w 3761 r. p.n.e.). Pierwsze miasto zniszczone przez działania wojenne.

Epoka brązu i pierwsza cywilizacja nietypowa

Powstaje pierwsze państwo (no, konfederacja państw-miast) w Mezopotamii, circa 3300 lat p.n.e.

Wchodzimy w epokę brązu. Co w tym czasie dzieje się w innych rejonach świata? Zaglądamy na chwilę w dolinę Indusu, a potem na dłużej do Ameryki Południowej, gdzie dzieją się dziwne rzeczy.

Pouczająca, dwuczęściowa, niedawno odkryta cywilizacja Norte Chico na wybrzeżach Peru.

Prawie 3 tys. lat p.n.e. wreszcie lądujemy w Egipcie. Dynastia zero! (oraz skąd wzięła się taka numeracja). Niejaki Narmer jednoczy Górny i Dolny Egipt, powstaje pierwsze wielkie państwo na świecie.

Zaczynamy historię

Wreszcie wynajdujemy pismo (w dwóch miejscach na raz) i zaczyna się HISTORIA.

3500 lat p.n.e. — zakładamy zoo w Egipcie. Udomawiamy konia (ale w Kazachstanie, daleko od cywilizacji). Wyrażamy wątpliwość na temat rydwanów.

3400 lat p.n.e. — wypuszcza listki zalążek pierwszej cywilizacji na terenie Europy – kultura minojska na Krecie.

W Ameryce Północnej zaczyna rosnąć drzewo, którego możemy dziś dotknąć (jeśli je znajdziemy, bo jest sprytnie schowane).

Akadyjczycy wynajdują protopieniądze w formie “płacidła”. Płacidłem z brązu można komuś przyłożyć.

Spoglądamy z góry na globus i podsumowujemy, co się gdzie dzieje 3000 lat p.n.e.

Sumerię zalewa Potop, ten od arki Noego. Tu i ówdzie zaczyna się pojawiać żelazo. Do Mezopotamii sprowadzają się Akadyjczycy (Wczesny Okres Dynastyczny). Rozważamy, czy Sumer można nazwać królestwem, państwem czy jeszcze inaczej — i dlaczego.

W dolinach rzek: Indusu i Nilu

2700 lat p.n.e. rozkwita niezwykle zaawansowana cywilizacja Harappa / Mohendżo-Daro / doliny Indusu. Powszechny dostęp do wody, kanalizacja, sensowne jednostki miar i wag, olśniewająca sztuka, prawidłowe inżyniersko cegły, 2,5 tys. miast i osiedli, egalitaryzm.

Dygresja: świrologiczne koncepcje na temat cywilizacji Harappa.

Wracamy do Egiptu. Początek Starego Państwa (które nieprawidłowo nazywamy Starym Królestwem). Uwaga: poprzedni egipski okres historyczny nazywa się “Wczesny Okres Dynastyczny”, tak samo jak u Sumerów, ale to są dwie różne sprawy.

Wielcy ludzie: faraon Dżoser i jego schodkowa piramida. Architekt Imhotep, człowiek Renesansu (zanim wymyślono Renesans). Merit-Ptah, lekarka.

Zapowiadamy osobną audycję poświęconą wyłącznie budowaniu Wielkiej Piramidy.

Deser

Podsumowujemy wynalazki ostatnich dwóch stuleci (2800-2700 lat p.n.e.): gry planszowe w Egipcie i w Sumerze, legenda o herbacie jako napoju w Chinach, pierwsze dokładne opisanie wojny i zaawansowanych działań zbrojnych w Sumerze, kalendarz w Egipcie. Zapowiadamy następną część cyklu.


Dziękujemy za wspieranie na patronite.pl/kya! Wrzuć pięć złotych — zainwestujemy w produkcję tajnych kompletów.

2017.06.11 / 2017.08.13

Komentarze

Komentarzy: 19 w sumie.
  1. majorwitek on 2017-08-14

    @Lurker: faktycznie, tak to wygląda – jeżeli są poszlaki, że dwanaście tysięcy lat p.n.e. ludzie byli już w na wybrzeżu Chile, to oczywiście: musieli się ogarnąć wcześniej, i musieli faktycznie ruszyć przez morze z Beringii, a nie piechotą przez Kanadę. To zarazem implikuje przyzwoitą umiejętność radzenia sobie na morzu.
    Bardzo ciekawy artykuł, dziękuję!

  2. AdamK on 2017-08-14

    Uprasza się o dokarmianie kotów przed nagraniem 😉

  3. kya on 2017-08-14

    wiesz, jakie są koty, co godzinę nic nie jadły od miesiąca 😀

  4. majorwitek on 2017-08-14

    @AdamK: zna-ko-mi-ty filmik! Wszystkim polecam, mam nagle ochotę zagrać w królewską grę z Ur. 🙂

  5. Lurker (from the dark) on 2017-08-15

    Przez Was kupiłem sobie obie (na etsy są śliczne, thingverse też niesie pomoc) 😀

    Nota bene zapomniałem podziękować za zna-ko-mi-ty odcinek.
    Muszę tylko przesłuchać ponownie żeby się zastanowić czy się nadaje dla jednocyfrowego dziecka 😉

  6. majorwitek on 2017-08-15

    O ile pamiętam, słów nieparlamentarnych jest mniej niż zwykle, ale i tak – planujemy całą tą serię raczej jako materiał dla rodziców, takie podstawy do opowiadania w razie jakby dziecko postanowiło być dociekliwe. Dla dzieci, well, to może być niezbyt odpowiednie, pomijając już całkowicie kwestię słownictwa.

  7. thundermeerkat on 2017-08-21

    Rewelacyjny odcinek! Tak właśnie powinno się uczyć ludzi w szkołach, ciekawie (jak tylko przypomnę sobie lekcje historii w liceum to przechodzi mnie dreszcz nudy). Zatem – dzięki wielkie, sprawiliście, że mój wieczorny spacer był jednocześnie ścieżką edukacyjną 😉

  8. majorwitek on 2017-08-25

    @thundermeerkat: oboje z Kają mieliśmy tak samo! Nie mam pojęcia, jak moje zamiłowanie do historii przetrwało historyka w liceum, który monotonnym głosem dyktował notatke, którą na następnej lekcji trzeba było znać na pamięć. Tymczasem historia jest, zdaniem Kai, jak książka fantasy – do tego bardziej pojechana, bo fantasy, w odróżnieniu od historii, musi się trzymać kupy.
    Bardzo się cieszymy, że się podobało; taki jest cel tego ćwiczenia. 🙂

  9. thundermeerkat on 2017-09-14

    Woaaaaaw! No to jeszcze jeden komentarz – właśnie dokonałem przełomowego odkrycia. Ludzie których słucham już jakiś czas, są również odpowiedzialni za podręcznik rpg który czytałem czas jakiś! temu! Zdumiewające 🙂 Swoją drogą – gratulacje kya/majorze- świetnie się to czytało 🙂

  10. majorwitek on 2017-09-18

    @thundermeerkat: bardzo mi miło, polecamy się. 🙂

  11. Maciek on 2018-09-13

    Cześć, piszę esej z filozofii i będę chciał jako jeden z argumentów użyć tych wszystkich systemów liczbowych, B, B*, S, S’… i teraz moje pytanie jest takie: czy da się znaleźć jakieś źródło, cytowanie? Bo jak w google wpisuję jakieś hasła typu “Uruk B* system” czy cokolwiek podobnego to nic mi nie znajduje na ten temat….

  12. Longinus on 2019-07-21

    Już 2019 co prawda, ale jednak zostawię komentarz a propos “wynalazku” mowy, jako małą polemikę 🙂 60 tys. lat to może być znaczne, ZNACZNE niedoszacowanie. Co powiecie na circa about 2 miliony lat? Jest taki naukowiec, lingwista, Daniel Everett (ostatnio widziany na Copernicus Festiwal w Krakowie w czerwcu, a wcześniej spędził lata w dżungli amazońskiej badając język jakiegoś plemienia), który ma teorię, że już Homo Erectus musieli mieć jakiś rodzaj języka. Wynika to z tego, jak zaawansowane mieli społeczności i narzędzia: włócznie, łodzie, sztukę (przykładowo ta figurka: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wenus_z_Berechat_Ram albo ta: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wenus_z_Tan-Tan) i wiele innych. Taki poziom rozwoju wymaga m.in. umiejętności planowania, koordynacji działań, wyobraźni czy myślenia abstrakcyjnego i świadczy o relatywnie wysokim poziomie rozwoju zdolności kognitywnych. Stąd wynikła swego rodzaju presja ewolucyjna (nie wiem, czy dobrze używam tego terminu) na efektywniejszą komunikację – np. na wykształcenie strun głosowych, ale jej źródłem było środowisko (a nie losowa mutacja), a także na zagospodarowanie tej dość dużej “mocy obliczeniowej” mózgu. Oznacza to, że język, tak jak mówicie, jest właśnie wynalazkiem (w lingwistyce jest to dość polemiczny pogląd – sporo ludzi sądzi, że język jest wrodzony niczym jakiś narząd czy organ), ale bardzo starym. Zostawiam linki do Everetta, dla pragnących bardziej się wgryźć:
    https://www.youtube.com/watch?v=qFxg5vkaPgk
    https://www.youtube.com/watch?v=1ALWRbmAwzY&t=105s
    http://lubimyczytac.pl/ksiazka/4821485/jezyk—narzedzie-kultury
    https://www.amazon.com/How-Language-Began-Humanitys-Invention/dp/0871407957

    Dlaczego zaś mówimy koniecznie o mowie, a nie o np. gestach? Tu jest w lingwistyce solidna teoria, zgodnie z którą jest bardzo ładne przejście w rozwoju ewolucyjnym od porozumiewania się za pomocą machania rękami, przez porozumiewanie się trochę gestami, trochę mimiką twarzy a trochę różnymi prostymi dźwiękami (cmoknięcia, pomruki, pokrzykiwania itp.), aż po pełną komunikację głosową. Mówienie za pomocą ust zwalnia nam ręce, więc jest bardzo dużym przystosowaniem ewolucyjnym. Natomiast ten “przejściowy” etap (gesty, ale głównie mimika twarzy i różne cmoknięcia) znajdujemy już u różnych naczelnych, czyli u stosunkowo prostszych organizmach, niż człowiek (w sumie jedyne, czego im brakuje, to lepszy aparat mowy i trochę większy mózg). Prostszych nawet od tego Homo Erectusa. Zatem zapewne już nawet Homo Erectus używał do komunikacji głównie dźwięków wydobywanych ustami, choć nie miał tak dobrych strun głosowych. Do googlowania dla ciekawych: gesturalna teoria języka i ogółem glottogeneza.

    Nie jestem (jeszcze) lingwistą, więc jak ktoś się tu się lepiej zna i widzi jakieś błędy, to chętnie poczytam 🙂

  13. majorwitek on 2019-07-22

    @longinus: superciekawe! dzięki za uzupełnienie, wgryzę się. 🙂

  14. Lucyna on 2021-03-23

    Hej w oczekiwaniu na nowe odcinki puszczam chłopakowi cykl historyczny ( wcześniej zachwyciłam go radzieckim programem kosmicznym który połknął niemal od razu ) i dziś mi sprzedał czego o Enkim nie dowiedziałam się z Nerdów… Otóż jak to według Sumerów powstał Tygrys ( jako rzeka ) cytat z wikipedii : “Enki pod postacią byka zapełnił swoim nasieniem rzekę Tygrys ” brzmi to tak bardzo jak stara mitologia… Egipcjanie np twierdzili że Ra połknął swe nasienie i wypluł pierwszą parę bóstw ziemię i niebo, choć czytałam to w książce a teraz nie mogę znaleźć na to poparcia w internecie 😉 tak sprzedaje przy okazji czekania na kolejne odcinki Nerdów !! 🙂

Po sygnale zostaw wiadomość

Email będzie schowany. Pola wymagane oznaczone *

Podobne odcinki