#073 Radziecki program kosmiczny 5. Chatka w kosmosie

Kontynuujemy podróż w kosmos tropem radzieckiego programu kosmicznego. Pierwsze stacje orbitalne — próbujemy polecieć na dłużej i chwilę pomieszkać.

Przypominamy rakiety nośne (N1, Proton i R-7). Co z lotami na Marsa i Wenus?

1960-62

Uzasadnienia dla prac nad rakietą N1. Jak Koroliow przekonuje wojsko, żeby dało kasę? Czy potrzebujemy czołgu w kosmosie? Czy da się pędzić wódkę na orbicie?

Losy projektu ogólnowojskowej stacji OS (Orbitalnaja Stancja, stacja orbitalna) w OKB-1.

Kolejny projekt stacji orbitalnej, tym razem zwiadowczej — Sojuz-R (Razwiedki) opracowywany w filii OKB-1 w Kujbyszewie.

Amerykanie ogłaszają projekt MOL (Manned Orbiting Laboratory), z krzaków wyskakuje Czełomiej z projektem zwiadowczej stacji Ałmaz (Diament) i biegnie z nim do Chruszczowa.

1965-66

Ałmaz (albo OPS, Orbitalnaja Pilotirujemaja Stancja, orbitalna stacja pilotowana) dostaje oficjalnie zielone światło dekretem Komitetu Centralnego. Trzeba jeszcze tylko zaprojektować cały kompleks rakietowo-pojazdowy (Rakietno-Korabielnyj Kompleks) — czyli oprócz samej stacji takie drobiazgi jak np. pojazd transportowy TKS (Transportnyj Korabl’ Snabżenia, transportowy pojazd zaopatrzenia) składający się z części ciężarowej FGB (Funkcjonalno-Gruzowoj Błok, blok funkcjonalno-towarowy) i kapsuły powrotnej WA (Wozwraszczajemyj Aparat, aparat powrotny) — chociaż są gotowe zupełnie dobre Sojuzy. Pracuje nad tym 500 osób w OKB-52.

Koroliow umiera, plany Sojuza-R zostają przekazane Czełomiejowi. Niestety dla Ałmaza na scenę wraca generał Ustinow. Przypominamy sobie Rakietoplan, mógłby się w sumie przydać.

Filia OKB-1 pracuje nad kolejnymi stacjami orbitalnymi, podwersjami Sojuza (WI, Wojenno-Issledowatielnyj, wojskowo-badawczy, oraz OIS, Orbitalnaja Issledowatielnaja Stancja, orbitalna stacja badawcza). Miszyn znów bruździ. Co łączy Sojuzy jako jedną rodzinę projektów? Nawiasem mówiąc, w filii powstaje kolejna transportowa wersja Sojuza — 7K-S, która ma wspomagać Sojuzy WI i OIS.

Projekt zupełnie nowej stacji kosmicznej! Ambitny plan MKBS (Multimodulnaja Kosmiczeskaja Bazowaja Stancja, wielomodułowa kosmiczna stacja bazowa) wychodzi z filii OKB-1. Parę słów o zasilaniu jądrowym pojazdów kosmicznych. Zamysł budowy modułowej.

1967

Trwają eksperymenty z układem podtrzymywania życia w zamkniętym obiegu powietrza, wody itd., najwyraźniej niepotrzebnym nikomu do niczego.

1969

Trwa konkurencja o zasoby między MKBS a Ałmazem, omawiamy ich problemy. Kolejne ficzery MKBS! Broń promienista! Pochylamy się nad N1. Ładujemy Ałmaza! Teleskop! Komputer cyfrowy! Pochylamy się nad Protonem. Porównujemy liczebność biur projektowych.

Startuje Zond 7 (Sojuz 7K-L1 na Protonie) z manekinem i żółwiami. Pełen sukces dookoła Księżyca.

Inżynierowie z biura Czełomieja przychodzą cichaczem do zastępcy Miszyna i razem knują.

Konspiracyjny projekt stacji DOS (Dołgowriemiennaja Orbitalnaja Stancja, długoterminowa stacja orbitalna).

1970-71

Kolejna udana misja Zond, ale niestety to jest koniec misji księżycowych.

DOS leci w górę. Omawiamy Salut-1 i jego osprzęt.

Dygresja na dwie misje załogowe w międzyczasie. Sojuz 6, 7 i 8 razem testują spawanie w kosmosie, a Sojuz 9 to test długiego przebywania w kosmosie (rekord jednego statku, do dziś niepobity) i eksperymenty biomedyczne.

Na Salut 1 leci pierwsza załoga Sojuzem 10, potem druga Sojuzem 11 — i tym się udaje zadokować. Jakie były problemy i sukcesy?

Wzdychamy nad trzecim startem N1.

Tragiczny powrót Sojuza 11 na Ziemię i jego konsekwencje. Powody zdeorbitowania Saluta 1.

1972

Trwają prace nad następnym DOS-em i nad Ałmazem. Transportowy Sojuz ST nazywa się teraz 7KT i ma służyć tylko do podróży na stację. Omawiamy różnice konstrukcyjne.

DOS 2 próbuje wystartować, ale nie wychodzi. Stękamy też nad czwartym startem N1.

1973-1974

Kulminacja wyścigu radzieckiego Ałmaza z amerykańskim Skylabem. Ostatnie podrygiwania zazdrości Miszyna, kontrofensywa Czełomieja.

Ałmaz (OPS 1) wchodzi na orbitę jako Salut 2, a DOS jako Salut 3. Oba mają problemy, napięcie rośnie, Amerykanie zdążają. Dlaczego Apollo jest lepszy? Na osłodę — dwa udane starty Sojuzów (12 i 13).

Koniec Miszyna. Koniec N1. Las silników w szopie. Wielki powrót Głuszki na scenę i projekt zupełnie nowej rakiety nośnej RLA (Rakietnyj Lietajuszczij Aparat).

Uzupełniamy kwestię zmian nazewnictwa biur projektowych — OKB-1 zmienia się w CKBEM, Centralne Biuro Konstrukcyjne Eksperymentalnej Inżynierii Mechanicznej (1966), a potem w NPO Energia (1974); OKB-52 zmienia się w CKBM, Centralne Biuro Konstrukcyjne Inżynierii Mechanicznej (1966), potem w NPO Maszinostrojenia (1983); filia kujbyszewska zmienia się w CSKB, Centralne Biuro Konstrukcji Specjalnych (1974), potem w CSKB-Progress (1996) — ale umawiamy się na takie nazwy, które nie będą nam się mylić.

Drugi Ałmaz (OPS 2) leci jako Salut 3, stacja rozpoznania. Przyglądamy się wyposażeniu. Teleskop Agat-1, 14 kamer, ciemnia, warunki mieszkalne kosmonautów, recykling wody, rozrywka na pokładzie… i uzbrojenie. Pełen sukces pierwszej załogi i testy działka. Druga załoga nie dociera na stację i wraca do domu.

Leci pierwsza stacja cywilna — DOS 4, czyli Salut 4.

1975

Pierwsza załoga leci na DOS 4 Sojuzem 17 i robią badania astrofizyczne trzema teleskopami (jeden naprawia w locie Greczko i jest z tym związana dodatkowa dygresja).

Dramatyczny powrót drugiej załogi po nieudanym starcie. Co dokładnie zawiera zestaw surwiwalowy Sojuza? Skąd wiemy o “Anomalii piątego kwietnia“? Parę słów o misji Apollo-Sojuz i historia pięknej przyjaźni.

Druga załoga dociera na DOS 4 i zajmuje się badaniem wpływu mikrograwitacji na organizm i obserwacją Słońca, zórz polarnych i obłoków srebrzystych. Pierwsze warzywo wyhodowane na stacji kosmicznej. Plusy i minusy cebuli.

1976-77

Zanim DOS (czwarty) wróci, wylatuje kolejny Ałmaz (trzeci) jako Salut 5 (stacja wojskowa). Eksperymenty wywiadowcze i drobne naukowe. Łączność z Ziemią, pierwszy transfer paliwa. Nagłe przerwanie misji i powrót pierwszej załogi — mamy kilka hipotez.

Druga załoga nie dociera, znów dramatyczne lądowanie kapsuły. Pierwsze w historii nieplanowane lądowanie w wodzie.

Satelity Kosmos 881 i 882 na Protonie — pierwsze testy pojazdów WA, spadkobierców Rakietoplanu.

Trzecia załoga dociera na Salut 5, prowadzi badania, wszystko jest w porządku. Koniec pierwszej fazy programu Ałmaz i podsumowanie przez komisję wojskową. Żegnamy ostatnią radziecką stację orbitalną pierwszej generacji.

*

Podsumowanie i zapowiedź następnych części, a także polecamy zapis spotkania wideo z odpowiedziami na pytania po pierwszych czterech odcinkach serii kosmicznej Radziecki program kosmiczny. Bonus round nr 1 @ NNNL 2022.04.

Bonusy

• Space flight is hell on Earth, relacja z wizyty w Naziemnym Kompleksie Eksperymentalnym moskiewskiego Instytutu Problemów Biomedycznych (The Guardian, 2005);
• zestaw surwiwalowy kosmonauty: artykuł z licznymi zdjęciami, kolekcja artefaktów;
• więcej o wojnie podjazdowej Miszyna;
• wyraźne zdjęcie całego WA (Wikipedia);
• tego już nie mówiliśmy przy zmianach nazw biur, ale OKB-586 Jangiela też się przemianowało — w 1966 r. na KB “Jużnoje” (Biuro Konstrukcyjne Południowe) i technicznie tak się nazywa nadal, tylko po ukraińsku, “Piwdenne”, i nosi imię Jangiela.

Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Kupimy sobie stację orbitalną. Albo lepiej wrzuć, ile chcesz, na pomoc ofiarom rosyjskiej inwazji na Ukrainę: siepomaga.pl/pah-ukraina.

_{2023.10.21 / 2023.10.30}