Historia, jakiej nie uczą w szkole, część szósta. Tej nocy obserwujemy zachód epoki brązu na wschodnim wybrzeżu morza.
1280 r. p.n.e.
Stolica Egiptu w Pi-Ramesses. Przyglądamy się bliżej Ramzesowi II i czytamy dla niego poezję Shelleya. Wielki władca, wojownik, budowniczy kolosalnych posągów, przebijacz numerów seryjnych i rekordzista festiwali. Jedyny faraon z paszportem.
1213 r. p.n.e.
Faraon Merenptah i pierwsza wzmianka o Izraelu. Przegląd istotnych w tej chwili krajów na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego: cywilizacja mykeńska, imperium Hetytów, Asyria, królestwa w Lewancie (Fenicja, Ugarit) i Kanaanie, Babilon, Elam, Egipt, Cypr. Drobne napięcia w rodzaju wojny trojańskiej.
Kwitnący handel i współczesne odkrycia archeologii podwodnej. Wrak z Uluburun i znakomitości handlowe z dna morza. Omawiamy znaczenie cyny.
1177 r. p.n.e.
Polecamy książkę prof. Erica H, Cline’a “1177 B.C.: The Year Civilization Collapsed (Turning Points in Ancient History)”.
Starcie Ramzesa III z Ludami Morza. Jak sypią się kolejne kraje?
Opuszczone pałace w Mykenach i ewidentna zmiana kultury. Upadek miast Hetytów, ewakuacje, pożary i wojny. Upadek niezależnego państwa na Cyprze. Błyskawiczne poskładanie państw północnego Lewantu. Historia z listów z Ugarit. Spalone miasta w Kanaanie i nowe ludy na terenie. Pierwsze podejrzenia Ludów Lądu.
Babilon jak zwykle nie ma szczęścia, ciągle najazdy. Król Elamu, Szutruk Nahhunte, przychodzi z pretensjami do tronu.
Gdzie jest dobrze? Elam, Asyria i szczyt cywilizacji Fenicji. Aramejczycy i Filistyni. Na scenie oficjalnie pojawiają się Izraelici.
Poznajmy Ludy Morza. Inskrypcja z Medinet Habu. Zawirowania klimatyczne? Wulkan Hekla. Załamanie handlu. Nowy rodzaj miecza Naue II i jego konsekwencje społeczno-polityczne. Rewolta w Hazor w Kanaanie.
1100 r. p.n.e.
Podsumowanie powodów załamania. Co klękło, co powstanie na zgliszczach? Przed nami Trzeci Okres Przejściowy w Egipcie, początki antycznej Grecji, na horyzoncie Persja.
Jeszcze jeden ważny wynalazek epoki brązu — alfabet Fenicjan. Trochę o żelazie.
Zapowiedź następnego odcinka i nowych miejsc, do których zaczniemy zaglądać.
Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Zainwestujemy w produkcję tajnych kompletów.
2019.07.28 / 2019.08.04
Komentarze
Komentarzy: 31 w sumie.
Podobne odcinki
kya on 2019-08-05
tymczasem na jutubie można obejrzeć znakomitą prelekcję prof. Erica Cline’a:
https://www.youtube.com/watch?v=bRcu-ysocX4
Beata Grochowska on 2019-08-05
Super jak zwykle! Dziękuję za Waszą pracę!
Mehow on 2019-08-06
poproszę o więcej takich polecanek książkowych, jak w tym odcinku. Cchętnie uzupełnię swoją wiedzę, tylko chciałbym wartościowymi pozycjami 🙂
majorwitek on 2019-08-06
@mehow: będziemy dorzucać w miarę natrafiania. 🙂
Dominik on 2019-08-06
Śledzę waszą serię “historyczną” od początku. Praktycznie większość odcinków zdążyłem przesłuchać już kilkukrotnie. Podsumowanie Google twierdzi, że ~60 godzin/m-c spędzam w aucie:(. Efekt jest taki, że niektóre fragmenty znam już prawie na pamięć… Głównie dzięki temu, że każdy kolejny odcinek pojawia się “niebawem” 😉
Moja ogólna opinia – z tak ciekawym, “żywym” podejściem do wydarzeń historycznych spotkałem się po raz pierwszy, a mam ponad cztery dyszki na karku. Dodatkowy bonus dla mnie to Sumer, któremu poświęciliście sporo miejsca.
Lepiej być nie może, może z wyjątkiem poniższych kwestii, o których inni słuchacze pewnie już zdążyli napisać:
– kolokwializmy typu “kolesław”, circa z grubsza about, spadł na królestwo jak “paleta cegieł” itp.
– wulgaryzmy – w/g mnie wzmacniać wydźwięku wypowiedzi nie musicie:) Ale z drugiej strony rozumiem: żywa dyskusja i emocje Witka…. Sam mam taką samą skłonność, no ale nie nagrywam podcastu 😉
Gdyby nie te kwestie, a w szczególności druga z nich, wasze podcasty zadałbym jako “pracę domową” do przesłuchania moim synom, już we wczesnej podstawówce, a tak pozostanie mi trochę opóźnić ich zaznajomienie się z tymi ciekawymi czasami, o których prawdopodobnie nie dowiedzą się w szkole…
Pozdrawiam was serdecznie i niecierpliwie czekam na kolejne odcinki!
kya on 2019-08-06
@Dominik dziękujemy i polecamy się, też mamy wielką frajdę! i wspaniale jest się nią dzielić.
kolokwializmy były i będą, bo nagrywamy nasze rozmowy (a nie skrypt), a także podkast (a nie państwowe radio). oczekiwania publiczności na ten temat są oczywiście zawsze podzielone, zatem oficjalna wykładnia jest taka, że robimy swoje i po swojemu, można nas wspierać na Patronite 😉
w sumie to przyjemne, że publiczność ocenia nas wedle najwyższych standardów radiowej jakości!
jeśli zdarzają się wulgaryzmy, to nie w jakimś celu, tylko dlatego, że nagrywamy nasze rozmowy… i głęboko przeżywamy historię 🙂
od momentu założenia Nerdów Nocą nie ukrywam, że nie są dla dzieci (akurat nie ze względu na słownictwo, no ale łapie się). za to serdecznie polecam dorosłym, żeby słuchać, a potem szpanować przed potomstwem 😀
majorwitek on 2019-08-06
drobna poprawka: starożytny rzym upada, oczywiście, w 476 _naszej ery_. tak się przyzwyczaiłem do tego “przed naszą erą”, że mi utkwiło…
Szymon on 2019-08-06
Aaaa, nowy odcinek! Dziękuję <3 Już się bałem, że się nie doczekam 😉
Dugai on 2019-08-08
@Dominik właśnie Jest co raz mniej przekleństw w „Nerdach nocą”, co moim zdaniem idzie niestety na duży minus.
@Kya W początkowych odcinkach Historii wlasnie dzięki temu, ze nie zwracaliscie dużej uwagi na słownictwo to podczas słuchania czułem się jak bym siedział z bardzo dobrymi znajomymi i wlasnie dzięki temu strasznie mnie zainteresowaliscie tym co macie do przekazania. Jak starzy dobrzy znajomi przy piwie i fajce w barze. Ostatnie 2 odcinki niestety już powoli tracą to coś 🙁
Podkreślam, ze To tylko moja opinia!
Jak by nie było to i tak kawał dobrej roboty !!
Czekam na więcej !
sajet on 2019-08-09
Jezu jak zajebiście , jak znam życie przynajmniej z 500 mobów straci życie przy 2-3 odsłuchaniach podcastu
kya on 2019-08-10
@Dugai naah, ostatnie dwa odcinki po prostu nagrywaliśmy, jak byłam w świeżej żałobie, więc człowiek trochę mniej wtedy rozruszan. będziemy się zmieniać w czasie na wszelkie sposoby 😉
kalpaucjusz on 2019-08-10
Czy historycy nie biorą pod uwagę zarazy na skalę czarnej śmierci? Mamy dobrze rozwinięty handel, duże miasta które pewnie nie są zbyt czyste. I nagle handel się sypie, miasta pustoszeją w ciągu kilku lat. Do tego wiele z nich kończy w płomieniach, co miało miejsce podczas epidemii czarnej śmierci w średniowieczu.
50 lat trzęsień ziemi brzmi trochę jak tekst z filmu katastroficznego, zresztą Earthquake Storm to świetny tytuł.
majorwitek on 2019-08-17
zaraza jak najbardziej była brana pod uwagę, ale nie ma po niej żadnych poszlak – akurat to nieszczęście ich ominęło. prof. Cline wspomina o tym pod koniec prelekcji, którą Kya linknęła zaraz w pierwszym komentarzu.
Logn on 2019-08-19
Doskonały materiał 😉 Jesteście akurat w dobrym momencie, by wspomnieć trochę o Europie kontynentalnej – jeżeli będziecie w stanie ogarnąć jakieś informacje (nawet minimalne), byłoby super i fajnie by urozmaiciło treść 😀 Zawsze znajdujecie niezłe ciekawostki, jak o tym dysku z Nebry, więc pewnie nawet cały odcinek w stylu “Epoka brązu poza Bliskim Wschodem” mógłby świetnie wyjść. Oczywiście, to tylko sugestia, i tak będę słuchał serii dalej, cokolwiek tam wypuścicie xD Tu trochę znalazłem na jutubie o tym, dla inspiracji: https://www.youtube.com/watch?v=s_OFqGuLc7s&t=104s
Tomasz on 2019-08-24
Komentarz odnośnie bezpieczeństwa nurkowania (~18-19 minuty): Na normalnym (nietechnicznym, rekreacyjnym, nieprofesjonalnym) sprzęcie, granicą bezpiecznego nurkowania jest 30 metrów. Oczywiście można stosować mieszanki gazów, można robić szybkie wypady na 40 metrów, ale zasadniczo “normalne” nurkowanie jest do 30 metrów, a nie do 60, do dekompresja, pojemność butli, itd.
majorwitek on 2019-09-04
@logn: owszem, będziemy napomykać o europie, zwłaszcza że tu się będzie zaczynało dziać.
@tomasz: dzięki za poprawkę, musiałem krzywo spojrzeć w źródła. 🙂
Rob on 2019-09-27
Trafiłem na tą serię relatywnie niedawno, bo jakieś 2 tygodnie temu (same Nerdy jako podcast odkryłem niewiele wcześniej bo ze 3 miesiące temu). Jechałem akurat wtedy na spotkanie służbowe, 8h w jedną stronę i przez całą podróż słuchałem waszej serii historycznej.
Połknąłem ją praktycznie “na raz” i kiedy skończył się odcinek “6. Załamanie epoki brązu” wpadłem w autentyczną rozpacz, kiedy się okazało, że nie ma dalszych odcinków! W sposób niesamowicie ciekawy przedstawiacie dzieje ludzkości, autentycznie człowiek nie może się nasycić i chce więcej.
Pamiętam swoje lekcje historii w podstawówce i liceum, a było to wieki temu, bo ponad 25 lat temu i bynajmniej historia podawana w sposób prezentowany ówcześnie w szkołach wywoływała jedynie odruch wymiotny i nerwicę z autyzmem. Do tego, że historia może być (i jest) szalenie interesująca, doszedłem relatywnie niedawno, bo jakoś z grubsza circa about 😉 po 35 roku życia. Jestem PRZEKONANY, że gdyby historia w szkołach była przekazywana w taki sposób (aczkolwiek bez przekleństw), mielibyśmy całe mrowia jej miłośników.
Żeby nie było tak zupełnie lukrowo, mi też, podobnie jak Dominikowi przeszkadzały kolokwializmy, szczególnie używane non stop oraz wulgaryzmy. Tak wiem, że i tak będą, czytałem wszystkie komentarze, również Właścicielki Podcastu, tak tylko sobie narzekam pod nosem.
Poza tym – absolutny wieczysty szacunek i proszę o więcej!
majorwitek on 2019-10-08
@rob – dziękujemy bardzo, będzie więcej. 🙂
Slawko on 2019-10-11
Ogromne podziękowania za Waszą pracę. Czekamy razem z moim dziesięciolatkiem na kolejne części. Nie demonizowałbym kolokwializmów czy tych kilku przekleństw bo byle “jutuber” naraża nasze dzieciaki na daleko gorsze słownictwo a w zamian nie oferuje nawet ułamka tej wartości co Wy. Nie poddawajcie się i zasuwajcie dalej z historią. Mały czeka na starożytną grecję 🙂
Dida on 2019-10-11
Niedawno natknąłem się na tę serię i z miłą chęcią przesłuchałem wszystkie dotychczasowe odcinki – świetna sprawa!
Miałbym kilka ad vocem do ostatniego podcastu
1. Trochę mnie irytowali ci “Guti”, ale zdążyliście się poprawić więc wybaczam 😀
2. Pi-Ramesses to po Polsku po prostu Pi-Ramzes. Warto o tym wspomnieć, bo chyba łatwiej wtedy skojarzyć o co biega z nazwą miasta budowanego nota bene między innymi przez Izraelczyków…
3. … których dotyczy wzmianka ze Steli Merenptaha. Nie chodzi tam raczej o Izrael jako twór państwowy (odsyłam do Michaela Granta), a właśnie Izraelitów którzy faktycznie mogli opuścić Egipt za rządów Merenptaha. Wątpliwa może być pogoń faraona itd, ale sam fakt opuszczenia kraju faraonów przez lud jest dość prawdopodobny, jako że takich casusów było wówczas niemało (http://www.bible.ca/manuscripts/bible-inscriptions-archeology-edomites-Papyrus-Egyptian-Anastasi-VI-Shasu-tribes-of-Edom-Pharaoh-Merneptah-Succoth-1205bc.htm).
4. Średniowiecze, jako wieki ciemne. Mam nadzieję, że jeśli pociągniecie serię do średniowiecza, to nieco zweryfikujecie ten mit 🙂
5. Izraelczycy pojawiający się w Kanaanie “znikąd” mają nieco więcej sensu, gdy wziąć pod uwagę numer 3 mojego wpisu.
Pozdrawiam!
Slawko on 2019-10-11
Hej Nerdy, mówiliście jakiś czas temu że wybuch Thery zaorał minojczyków, ale z tego co opowiada prof. Cline na tej prelekcji podlinkowanej pod odcinkiem to oni tam brykali w najlepsze na równi z mykeńczykami.
Po drugie, jeśli autorzy lub słuchacze natknęliby się na jakieś mapki w sieci adekwatne do poszczególnych odcinków to linkujmy w komentarzach bo dopiero jak człowiek na mapę patrzy to mu sie wszystko w głowie lepiej układa. Ja sie juź trochę gubiłem w ostatnich odcinkach. 😀
majorwitek on 2019-10-18
@dida: no właśnie to budowanie Pi-Ramzes (dzięki za poprawkę!) trochę się nie skleja z wyjściem z Egiptu – tak jak mówiłem, wychodzą spod władzy faraona i wędrują do Kanaanu, gdzie trafiają pod władzę faraona? Jakieś to nie bardzo. Bardziej do mnie przemawia wizja pojawienia się Izraelitów jako odrębnego ludu/tradycji in situ, w Kanaanie, pod wpływem szoku padającej dookoła cywilizacji. Niestety, rozjaśnianiu tej sprawy nie pomaga, że kwestia pojawienia się Izraelitów opiera się z jednej strony o politykę, a z drugiej o religię.
Co do średniowiecza, owszem 🙂 Będziemy rozmawiać o “wiekach ciemnych” aż będzie furczało.
@slawko: linkowanie mapek oczywiście jak najbardziej, ale dodam też, że Kaja przygotowuje pamflety uzupełniające do audycji – będą w nich mapki, kluczowe informacje z odcinka, timeline, linki do materiałów źródłowych oraz rzeczy, które nie weszły. Pierwszy pamflet (do Prehistorii 1) jest już dostępny – na razie dla patronów Nerdów Nocą, ale Kaja wspominała że to się może zmienić.
majorwitek on 2019-10-18
@slawko: Aha, i jeszcze co do Thery, Minojczyków i Mykeńczyków – być może wyraziłem się nieprecyzyjnie wtedy; wybuch Thery zaorał nie tyle cywilizację minojską jako taką, co jej znaczenie w regionie. Krótko po eksplozji Kreta została podbita przez Mykeńczyków: było tam co podbijać, Minojczycy nadal tam rządzili, tylko nie na tyle skutecznie, żeby dać odpór najeźdźcom.
prisoner zero on 2019-10-19
Dopiero teraz udało mi się odsłuchać. Jak zwykle, odcinek gites! I tylko drobna uwaga: jednak olbrzymia większość archeologów w wieku nieemerytalnym kopie. Owszem, są tacy, co w teren nie lubią jeździć i w związku z tym nie jeżdżą albo jeżdżą rzadko, ale to nikły procent. Po prostu wykopaliska są źródłem nowych danych; bez tego nie ruszymy do przodu za bardzo. I nie chodzi tylko o nowe zabytki, chodzi też o kontekst – mamy coraz więcej metod, które pozwalają lepiej przebadać stanowisko i wycisnąć z niego więcej informacji, niż kilkadziesiąt lat temu. Tu w szczególności duży ukłon w kierunku przyrodników, którzy nam w tym pomagają 🙂
Grzegorz on 2019-11-26
Ruiny starsze od egipskich piramid odnalezione w Kanadzie
https://historykon.pl/nowe/ruiny-starsze-od-egipskich-piramid-odnalezione-w-kanadzie
Legion on 2020-05-29
Ale z tym paszportem to może być informacja nieprawdziwa 🙁
Various reports claim that the king was issued with an Egyptian passport for the trip, listing his occupation as “king (deceased)”, the purpose might have been to ensure his safe return to Egypt and reduce the risk of the French researchers keeping him, by giving him Egyptian citizenship. Many images exist which claim to be of the passport, but they are mostly reconstructions, which show features not present on passports in the 1970s.
Redire on 2020-08-19
Świetna audycja, Naprawdę super… zreszta od niedawna odkrylem ten podcast i ciągiem przechodzę przez większość z nich… Natomiast jest coś co mi się nie spodobało….
Jeżeli chodzi o religię starożytne to romantyczne opowieści i mity odnoszące się do wspaniałych bohaterów… a Judaizm to koleś przywidzeniem i krzakiem… Strszne uproszczenie.
poza tym naprawdę ciekawe
majorwitek on 2020-09-01
@redire: koleś, któremu krzak tłumaczy zasady rządzące wszechświatem, a on ma tyle charyzmy, że pojawia się cała społeczność, która wedle tych zasad żyje – znakomity początek religii moim zdaniem, jeden z najlepszych możliwych. jakbym miał robić ranking, to taki początek religii jest zaraz po “skąd wiemy to co wiemy?” (bóg enki przyniósł nam wiedzę w koszyku), przed “dlaczego świat działa tak jak działa?” (bogowie tak chcą), i daleko, daleko przed “jak by tu uzasadnić, dlaczego to ja powinienem rządzić ludźmi, a nie odwrotnie” albo “jak by tu zrobić, żeby ludzie przelewali mi hajsy na konto”.
dluugi on 2022-08-15
Cywilizacje opuszczają swoje tereny i migrują w inne obszary, ale na ich miejsce wchodzą nowe ludy ? raptem można tam jednak żyć ? czy to było po jakimś dłuższym okresie ?
Pozdrawiam serdecznie
majorwitek on 2022-10-13
@dluugi: jedno i drugie, jak sądzę – były spore przerwy pomiędzy opuszczeniem osiedli na, dajmy na to, cyprze a pojawieniem się tam nowego osadnictwa. spodziewam się że zdarzało się że to co dla jednych było absolutnie nieznośnymi warunkami, dla drugich było strzałem w dziesiątkę – choćby tylko dlatego że ci drudzy opuścili jeszcze gorszą sytuację. myślę że bywało też tak, że nowi przybysze osiedlali się gdzieś, ponieważ już nie mieli siły migrować dalej…
majorwitek on 2022-10-13
@legion: owszem, także trafiłem na debunk paszportu dla ramzesa II – na pewno mumia króla miała jakiś dokument podróżny, ale raczej na pewno nie był to jednak paszport w potocznym rozumieniu. sprostujemy w następnym odcinku, dziękuję za czujność 🙂