Bonus: ścinki historyczne nr 1
Nerdy Nocą
Historia, jakiej nie uczą w szkole, część piąta (nie licząc skoków w bok). Tej nocy idziemy przez cztery wieki burzliwego Bliskiego Wschodu, szanujemy supermocarstwa, wynajdujemy dyplomację i zbliżamy się do końca epoki brązu.
Uzupełnienia do poprzednich odcinków:
Król Hetytów Mursili I podbija Babilon. Królestwo Hetytów. Skrytobójstwa i zamachy na przeszkodzie rozrastania się państwa. Król Telipinus próbuje nowego ustroju.
Babilon przejmują Kasyci. Na mapie pojawia się Kraj Nadmorski, w którym mieszkają true Sumerians, original gangsta.
1556 r. p.n.e. — mityczny początek Aten.
Egipt: ok. 1550 r. p.n.e. — faraon Ahmose I kończy Drugi Okres Przejściowy, rozpoczyna XVIII dynastię i Nowe Państwo (które nieprawidłowo nazywamy Nowym Królestwem).
Egipt: ok. 1526 r. p.n.e. — faraon Totmes I idzie zrobić porządek z Nubianami (prawidłowo: Nubijczykami), a potem do Syrii. Po krótkim zamieszaniu zabiera się za kompleks świątynny w Karnaku. Szanujemy go i pochowamy go kilka razy.
Krótkie dygresje na źródło Nilu i Odwróconą Rzekę.
Ok. 1500 r. p.n.e. — pierwsze przejawy cywilizacji Fenicjan w Kanaanie. Miasta Byblos, Sydon i Tyr. Skąd w ogóle pomysł na tę nację? Skąd nazwa?
Królestwo Mitanni: ok. 1500 r. p.n.e. — Huryci (o których w audycji nieprawidłowo mówimy “Hurianie”) przenoszą się z Anatolii na tereny syryjskie w poszukiwaniu chwili spokoju.
Indie: ok. 1500 r. p.n.e. — powstaje Rygweda, obecnie najstarszy zabytek literacki w języku indoeuropejskim.
Egipt: ok. 1480 r. p.n.e. — na tronie zasiada Hatszepsut, druga w historii Egiptu potwierdzona faraon. Jakie akrobacje są wymagane, by być królem-kobietą? Wyprawy, handel, dobrobyt, inwestycje. Wielkie zasługi dla kraju i wielkie wymazywanie z historii.
Kreta: ok. 1450 r. p.n.e. — wyspa świeżo podbita przez Mykeńczyków. Przypominamy starą nazwę na Greków oraz termin “talasokracja”. Dlaczego Mykeńczycy to jednak nie są starożytni Grecy? Dziwny panteon. Handel na Morzu Śródziemnym, przy okazji krótko o kulturze na Półwyspie Iberyjskim.
Sardynia: ok. 1450 r. p.n.e. — Cywilizacja nuragijska. A może to lud Szerden, który miał skomplikowane relacje z Egipcjanami?
Ameryka Południowa: ok. 1500 r. p.n.e. — początki cywilizacji Olmeków. Sztuka realistyczna i fantastyczna, niezależny wynalazek pisma, wpływ na inne cywilizacje kontynentu. Dygresja na wielkie głowy kilkaset lat później.
Egipt: ok. 1457 r. p.n.e. — pierwsza szczegółowo opisana bitwa (z państwem Mitanni, pod Megiddo, uwaga, ważne miejsce) przez skrybę o imieniu Thanuny. Totmes III, najskuteczniejszy generał starożytnego Egiptu, wiedział, jak przejść do historii.
Asyria: ok. 1450 r. p.n.e. — koniec spokoju. Zawarcie sojuszu z Egiptem (konkretnie z Amenhotepem II, synem Totmesa III). Po plądrażu przez Mitanni sojusz z Babilonem i początki jednej rozróby za drugą.
Hetyci: ok. 1430 r. p.n.e. — król Tudhalija I rozpoczyna Nowe Królestwo Hetytów. Nie ma lekko, ponieważ sąsiadami są ludy Kaska, Hurianie (prawidłowo: Huryci) luzem i w państwie Mitanni, Asyria, Mykeńczycy oraz Egipt. Kim naprawdę był achajski król Attarsya?
Wynajdujemy dyplomację!
Skąd się biorą dynastie?
Egipt: ok. 1390 r. p.n.e. — faraon Amenhotep III i dobra dokumentacja — dyplomatyczne listy amarneńskie. Pierwsza czarna polewka listownie. Budowa kanału między Nilem a Morzem Czerwonym.
Asyria: ok. 1360 r. p.n.e. — Asyria wyrywa się Mitanni. Król Ashur-uballit I otwiera Środkowe Imperium Asyryjskie i spuszcza łomot wszystkim dookoła, a na tronie kasyckiego Babilonu sadza swojego człowieka (króla Kurigalzu II), który okazuje się nielojalnym idiotą.
Hetyci: ok. 1360 r. p.n.e. — król Suppiluliuma I zbiera królestwo Hetytów do kupy i czyni z niego trzecią potęgę. Współczesny komiks o królestwie Hetytów!
Egipt: ok. 1350 r. p.n.e. — w Egipcie nastaje dziwaczny faraon Echnaton i przeprowadza wielkie reformy religijne. Czym się różnią promienie słońca z boską łaską od tych bez? Styl amarneński w sztuce.
Wielkie odkręcanie — Nefretete, współkról i żona Echnatona, przenosi stolicę i rozpoczyna próby porządkowania państwa. Krótkie rządy Tutenchamona i jego następców kończą dzieło, a także tę dynastię.
Asyria: Kolejny śmieszny najazd Babilonu na Asyrię. Wreszcie ok. 1274 r. p.n.e. porządny asyryjski król Shalmaneser I robi porządek z sąsiadami i wprowadza nową kulturę bitewną. Asyria zostaje supermocarstwem. Pierwsze traktaty obronne.
Ostateczny koniec Mitanni.
Ok. 1300 r. p.n.e. — atlantycka epoka brązu. Początek Celtów?
Egipt: ok. 1275 r. p.n.e. — najlepiej opisana bitwa w historii starożytnej — pod Kadesh (Egipcjanie pod Ramzesem II kontra Hetyci pod Muwatallim II). Największa bitwa rydwanów w historii wszechczasów. Imponujące bitwy i układy Ramzesa II.
Egipt: ok. 1258 r. p.n.e. — pierwszy znany traktat pokojowy oraz jedyny bliskowschodni, którego znamy wersję obu stron. Koniec przepychanek między Hetytami a Egiptem.
Hetyci kontra Mykeńczycy: ok. 1250 r. p.n.e. — wielka bójka w mieście Wilusa, które znamy lepiej jako Troję. Krótka dygresja na Homera.
Hetyci: ok. 1237 r. p.n.e. — królestwo Hetytów zaczyna się składać po bitwie z Asyrią.
Asyria: ok. 1230 r. p.n.e. — asyryjski król Tukulti-Ninurta po powyższym sukcesie podbija jeszcze Babilon, ogłasza się królem Sumeru i Akkadu oraz rządzi długo — aż zasadzą się na niego potomkowie.
Nowa interpretacja opowieści o Tezeuszu i Minotaurze.
Ameryka Północna: ok. 1200 r. p.n.e. — pierwsze osiedla ludu Anasazi.
Chiny: ok. 1200 r. p.n.e. — późna dynastia Shang. Wynaleźli już pismo i astronomię, mają rydwany, kawalerię, a także robili rzeczy, o które ich nie podejrzewałam.
Dygresja na kontakty międzycywilizacyjne na przykładzie bursztynu bałtyckiego we Włoszech.
Zapowiedź następnego odcinka, w którym skończy się świat (i zacznie nowy).
Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Zainwestujemy w produkcję tajnych kompletów.
2018.07.10 / 2018.09.16
Nerdy Nocą drzemią w różnych miejscach w internecie! Zajrzyj na zaplecze i dołącz do naszego pochrapywania np. na wesołej grupce na fejsie lub w leniwym telegramie.
Pokaż Nerdy Nocą znajomym! Dziękuję!
Można wrzucić piątaka na przygotowanie kolejnych odcinków:
© kya / nerdynocą.pl
Adam Kłobukowski on 2018-09-17
Kopać, badać, zalegalizować 😛
Adam Kłobukowski on 2018-09-17
“Zbliżamy się do katastrofy” – a jakże, konice odcinka 😛
Btw. Ja poprosze o bibliografię, chciałbym być tak mądry jak ZMW 🙂
Benny on 2018-09-17
Ja się pytam, w którym pomieszczeniu znaleziono skargę?
kya on 2018-09-18
@Benny nie, nie w kiblu, normalnie w gabinecie 😀
benny on 2018-09-18
Wiesz na wiki, jest schemat pomieszczenia z numerkami pomieszczeń i o numer pytałem. A to, że w gabinecie to dobrze o nim świadczy – ROZPATRYWAŁ, obecne janusze nie odbierają telefonów, nie odpisują na maile, tudzież nie odbierają korespondencji pisanej
jarecki on 2018-09-19
Timeo Danaos et dona ferentes pochodzi z Eneidy czyli rzymskiego eposu 🙂 Dotyczy on też mitu Troi, co pokazuje jego nośność w świecie starożytnym. A jeśli chodzi o dzieła dziejące się w tamtych czasach – jest cykl “Nantucket” S.M.Sterlinga który dzieje się 1250 B.C. (militarna fantasy ze sprytnymi amerykanami przeniesionym do czasów starożytynych).
majorwitek on 2018-09-23
@benny: zakładam że to było pomieszczenie nr 6, zgodnie z opisem rysunku budynku.
benny on 2018-09-24
Wygląda na biuro/gabinet/biblioteczke
KRZYSZTOF RUNIEC on 2018-09-24
Delikatnie wspomnę, że z Huryci i Nubijczycy nie z ang. Nubianie i Hurianie
kya on 2018-09-24
@Krzysztof
nie tylko delikatnie, ale także całkowicie słusznie 🙂 zorientowaliśmy się poniewczasie i obiecujemy czujniej pilnować polskich wersji.
Benny on 2018-09-25
Ależ mi się to podoba, z tymi skargami, serio wiemy, że koleś był przekręciażem czy to taka luźna sugestia?
majorwitek on 2018-09-25
@benny: z tego co przeczytałem w “archaeology of arabian gulf”, albo przekręciarz albo naprawdę, naprawdę niefartowny biznesmen. ze wskazaniem jednak na to pierwsze.
@krzysztof: jak już napisała kaja, jak najbardziej racja – po raz kolejny ugryzł mnie w zadek brak nawyku sprawdzania polskiej wikipedii. kosztowałoby mnie coś? nic zupełnie. a potem takie kwiatki.
benny on 2018-09-26
@majorwitek Skłaniam się ku pierwszemu także bo przeczytałem treść tej tabliczki parę razy + tłumaczenie na polski + pogadanka z tłumaczem, to jak potraktował kupującego, do tego to terytorium wroga, ale zauważ, że koleś mimo iż strzelił focha, mimo, że angry tablet to i tak chciał z nim handlować tyle, że na nieco innych zasadach, do tego to napawanie się tą korespondencją – kurcze, barwna postać, Saul Goodman tamtych czasów 😀
majorwitek on 2018-09-26
@benny: copper problems? better write ea-nasir!
KRZYSZTOF RUNIEC on 2018-09-27
@majorwitek @kya końcówka “n” jak czerwony kapelusz zawsze jest podejrzana 😉 A za moje poszukiwanie owych Hurian naśle na Was następnym odcinku Ludy Morza, kataklizmy i oddolne ruchawki.
porkite on 2018-10-03
Joł, z ciekawością się was słucha i z chęcią, natchniony waszą dyskusją, coś bym poczytał.
Sprawa wygląda tak, że ze szłoby wiedzy historycznej zbyt wiele nie wyniosłem. Szukałem czegoś co może uzupełnić braki w mojej głowie, ale trafiam jedynie na jakieś mniej lub bardziej szczegółowe opracowania historyczne, niż ciekawą lekturę, mogącą wciągnąć laika.
@MAJORWITEK lub ktokolwiek, jesteście w stanie coś polecić?
Sirocco on 2018-10-04
Co do Rygwedy, to można zasadniczo zajrzeć do https://archive.org/stream/vedicmetreinitsh00arnouoft#page/n13/mode/2up i już sam wstęp nam mówi to, co angielska wikipedia: “The Rigveda is not a book, but a library and a literature.”
majorwitek on 2018-10-07
@porkite: jeśli chcesz lekkie czytanie, beletrystykę kostiumową, polecam (jak zresztą mówiłem w odcinkach), “czarne okręty” joe alexa, “strzałę z elamu” jerzego egideya, “egipcjanina sinuhe” mika waltari.
jeśli chcesz coś bardziej mięsistego, proponuję “guns, germs and steel” jareda diamonda, po uprzednim przeczytaniu sekcji “reception” na wikipedii: https://en.wikipedia.org/wiki/Guns,_Germs,_and_Steel#Reception
@sirocco: dzięki, poczytam 🙂
Prisoner Zero on 2018-10-08
@ ok. 50 min.
Heterogenizacja kultury nie zawsze świadczy o jej upadku, czy choćby regresie. To może być też wyraz, np. rozwoju silniejszej identyfikacji lokalnej, upadku centralnej władzy i wzroście znaczenia lokalnych ośrodków (a to nie zawsze jest upadek całej kultury), specjalizacji poszczególnych ośrodków [1] i tak dalej. Wtedy część motywów może być uznana na “nasze” i faworyzowana. Tutaj dobrze byłoby prześledzić importy; czy w danych miejscach pojawiają się (i jak ich dużo) gadżety z miejsc innych.
Choć w tym przypadku, o którym mówicie (El Argar?) rzeczywiście im się posypało.
[1] Choćby przypadek Ameryki południowej, o którym mówiliście wcześniej: dwie kultury, każda robi co innego, ale doskonale ze sobą współpracują i niespecjalnie to jest regres, że kultury są dwie, a nie jedna.
Prisoner Zero on 2018-10-08
I jeszcze dużo, dużo za niemiłe słowa o bandytach z wykrywaczami! Archeolodzy też używają wykrywaczy, ale wiedzą, jak ich używać, żeby nie zniszczyć stanowiska.
zjeb on 2018-10-10
apropos nazwy boga/bogini Kerasia: “keras” występuje w języku greckim i oznacza róg https://en.wiktionary.org/wiki/%CE%BA%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82
Mad Max on 2018-10-13
Witam, nie dawno odkryłem tą stronę i audycje. Robicie Państwo genialną robotę, nareszcie ktoś tłumaczy a nie wrzuca wiadomości. Rozbudzacie ciekawość, już nie mogę doczekać się kolejnych odcinków. Kiedy będziemy mogli posłuchać kolejnych historycznych odcinków?
Pozdrawiam
majorwitek on 2018-10-17
@madmax: w tej chwili na stole montażowym jest odcinek o technologii i historii piwa, więc zapewne to pójdzie następne. jeśli chodzi o cykl historyczny, przegryzam się przez materiały źródłowe do następnego odcinka, więc to jeszcze potrwa, obawiam się.
w międzyczasie zapraszamy do dyskusji w grupce na fejsie. 🙂
Longinus on 2018-11-02
Ten podkast to jest najbardziej złota rzecz, jaką znalazłem w internecie od czasu jego pierwszego włączenia! Czekam na nowe odcinki bardziej niż na wypłatę
kya on 2018-11-11
@longinus
dzię-ku-je-my 😀 ja też zawsze nie mogę się doczekać następnego. a dla Ciebie zrobiłam obrazek:
https://imgur.com/5acxSsY
Mirmił on 2019-02-06
Uszanowanko! Niedawno odkryłem Wasz nadkast i jestem zachwycony – przystępnie ale bez spłycania. Chciałbym dodać trzy grosze do uzupełnień, w zakresie chleba co to był taki jak dzisiejszy. Nie, że się czepiam, rozumiem, że ciasto pulchne bo drożdże i to raczej skrót myślowy, ale to bardzo ciekawy temat więc podrzucę. Starożytny (średniowieczny i długo nowożytny) chleb z dzisiejszym nie miał wiele wspólnego bo nadal chrzęścił w zębach. Niestety wypieki z czasów sprzed wynalezienia w XIX w. nowoczesnych młynów z żarnami czy mlewnikami żeliwnymi, stalowymi, itp. zawierały piasek czy żwirek (nie Muchomorek – no nie mogę znaleźć dobrego słowa), które do mąki dostawały się w procesie mielenia zboża w żarnach kamiennych, czy wcześniej z jakichś dawnych moździerzy, czy czego tam używano w neolicie. Dlatego przez wieki klienci piekarni mieli mocno starte zęby, co też było jednym z upierdliwych skutków rewolucji neolitycznej. Polecam sam temat ewolucji żaren i młynów.
majorwitek on 2019-02-09
@mirmił: tak, miałem na myśli dokładnie pulchne, drożdżowe ciasto. nie wiedziałem o piasku w chlebie! bardzo ciekawe! są jakieś łatwo dostępne źródła na temat żaren czy po prostu do wikipedii? 🙂
superpodcastrobicie on 2019-02-09
Seria o Historii z przed szkolnej Historii jest GE-NIAL-NA!!!!
Kiedy można spodziewać się kolejnej części?
DZIĘĘĘĘKI !
majorwitek on 2019-02-14
@supercastropodbicie: z powodu zawirowań w życiu rodzinnym redakcji przygotowanie następnego odcinka trochę nam się przedłuża – ale prace są w toku.
asdf on 2019-03-09
Świetna seria podcastów! Szczególnie interesuje mnie epoka brązu. Szukałem czegoś na 9 godzinną podróż samochodową na wieś i z powrotem w rodzinne strony moich rodziców i wpadło mi własnie to. Gdyby nie one, odszedłbym chyba od zmysłów, a tak minął nam ten czas nawet przyjemnie. Rodzice też słuchali z zainteresowaniem, tylko pytali “czemu oni muszą tyle przeklinać” 🙂
kya on 2019-03-09
@asdf
bardzo się cieszę! 🙂 z biegiem czasu (i audycji) niwelujemy mięso, dbamy o niski poziom stresu w życiu, wtedy i język robi się łagodniejszy.
epoka brązu jest super — niestety, zbliżamy się już do końca. aaale ZMW obiecuje mi tu na boku, że epoka żelaza też będzie fascynująca 🙂
Dugai on 2019-03-18
Kiedy kolejna cześć ?!?!?! Jesteście mistrzami w tym co robicie !! 🙂
kya on 2019-03-20
@dugai
dziękujemy 😀 szykujemy następny kawałek historii, więc, mam nadzieję, niedługo 🙂
Sebastian on 2019-03-23
Hej!
Nie pospieszam, ale czekam z niecierpliwością na kolejny odcinek 🙂 Pozdrawiam
Dugai on 2019-04-11
Haaalooooo. Nie zapomnieliście o nas?! 😀
Pozdrowionka ! 🙂
majorwitek on 2019-04-12
nie zapomnieliśmy, pracujemy nad odcinkiem. watch this space. 🙂
websiteseba on 2019-04-28
Ziomeczki! 😉
Sprostowanie. Fulguryt i Strzałka Piorunowa to nie jest to samo. ? Absolutnie nie.
– Fulguryt to stopiony piasek (który wygląda coś jak piasek sklejony klejem ?), przez uderzenie pioruna.
– ‘Strzałka Piorunowa’ natomiast to skamielina Belemitów (takie prehistoryczne stworzonka żyjące w morzach), dlatego właśnie Kaja znajdujesz je na plaży.
majorwitek on 2019-04-29
@websiteseba: dzięki! całe życie myślałem że to samo, a tu proszę: okazuje się, że nieświadomie powielałem starosłowiańskiego mema: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kamie%C5%84_piorunowy 🙂
Rudzik on 2019-08-29
Nerdy, jakieś źródła konkretniejsze odnośnie Nefretete jako samodzielnej władczyni po Echnatonie? Dogrzebałam się w internetach do info, że faraon Neferneferuaton to córka Echnatona i Nefretete i trochę co, kto, że jak.
majorwitek on 2019-09-04
@rudzik: masz na myśli neferneferuaten tasherit (“neferneferuaten młodszą”), czwartą córkę nefretete i echnatona. neferneferuaten jako król(owa) była najpewniej jednak nefretete: wiadomo że żyła – jako “królowa neferneferuaten nefretete” – w szesnastym “roku panowania” echnatona (cudzysłów, bo to ok. dwa lata po jego śmierci).
ogólnie sukcesja amarneńska to okres ogromnego zamieszania w dziejach egiptu: są jeszcze dwie inne kandydatki na “prawdziwą” tożsamość neferneferuaten (wspomniana przez ciebie neferneferuaten tasherit oraz jej najstarsza siostra meritaten), prócz tego na terenie jest też niejaki smenkhare, który zapewne, ale niekoniecznie jest oddzielnym królem od neferneferuaten, więc jest rozgardiasz.
więcej: https://en.wikipedia.org/wiki/Neferneferuaten